1976 Montreal Olimpiyatında Kürek branşında erkeklerde Dört Çifte sınıfının eklenmesi ve kadınların da ilk defa Olimpiyatta altı tekne sınıfında katılması ile 14 tekne sınıfında yarışlar yapıldı.

Yarışlara 31 ülkeden 388 erkek, 205 kadın, toplam 593 kürekçi katıldı

Amerikan milli takım aday kürekçileri olan Dick ve Pete Dreissigacker kardeşler 1976 yılında Karbon Fiber takviyeli kürekler üreterek yeni bir çağı başlattılar. Karbon fiber teknolojisi ile üretilmiş küreklerle öncü olan Peter Michael Kolbe, 1983 Moskova’da bu küreklerle Avrupa Şampiyonu oldu.

Montreal'de Tek Çifte yarışına 15 ülke katıldı. Birinci olan Karppinen, kürek dünyasının en başarılı sporcularından biridir. Sporculuk hayatı boyunca en büyük rakibi olan Batı Alman Kolbe’yi iki Olimpiyatta (1976 ve 1984) son metrelerde geçmeyi başarmıştır. Kolbe boykot yüzünden 1980 yılında Moskova Olimpiyatını da kazanan Karppinen’e rakip olamamıştı. Karppinen arka arkaya kazandığı üç Olimpiyat Altınından başka Dünya Şampiyonalarında iki Altın, üç Gümüş ve bir Bronz kazanmıştır. Karppinen uzun sporculuk hayatında 1988 Olimpiyatında 7. ve 1992 Olimpiyatında 10. olmuştur. 1979 ve 1985 Dünya Şampiyonalarında birinci olmuştur.

Montreal'de Karppinen'in ardından ikinci olan Peter Michael Kolbe, hiç Olimpiyat Altını alamamış en başarılı Tek Çiftecidir. 1976, 1984, 1988 Olimpiyatlarında Gümüş kazanmış ama Dünya Şampiyonalarında beş kez Altın, iki kez Gümüş ve bir kez de Bronz ile toplamda 11 Madalya kazanmıştır, ayrıca 1987 Henley Royal Regatta’da birinci olarak “Diamond Challenge Sculls” ödülünü almıştır.

Kolbe, 1975, 1978, 1981, 1983 Dünya Şampiyonalarını da kazanmış, ayrıca 1986 Dünya Şampiyonasında Karppinen’i geçerek birinci olmuştur.

Montreal'de İki Tek Dümencisiz yarışına 15 ülke katıldı. Amerika ve Batı Almanya’nın önünde birinci olan Doğu Alman ikizler Jörg ve Bernd Landvoigt, 1972 Münih Olimpiyatında Sekiz Tekte üçüncü olduktan sonra İki Tek Dümencisiz teknesinde çok başarılı yarışlar çıkarttılar ve girdikleri 180 yarışta 179 birincilik elde ettiler. Montreal Olimpiyatından sonra 1980 Moskova Olimpiyatında da Altın alan ikili 1974, 1975, 1978 ve 1979 Dünya Şampiyonalarını da kazanarak bütün zamanların en başarılı İki Tek Dümencisiz ekibi oldular. Jörg, aktif sporculuğu bıraktıktan sonra 1980’den 1996 yılına kadar Dinamo Potsdam kulübünün antrenörlüğünü yaptı. Oğlu Ike Landvoigt, 1995 yılında amcası Bernd Landvoigt’in antrenörlüğünde 1995 yılında Almanya Sekiz Teki ile Dünya Şampiyonu olacaktı.

Bernd Landvoigt, 1980 yılından başlayarak Dinamo Potsdam kulübünde antrenörlük yaptı, birçok Olimpik madalyalı kürekçi yetiştirdi. Bernd, 1976’da Altın Madalya alan kadın Doğu Alman Sekiz Teki sporcusu Viola Goretski ile evlidir.

1976’da aynı yarışta ikinci gelen Amerikan İki Tek Dümencisiz ekibinin sporcusu Calvin Coffey sonraki yıllarda CTC yarış teknesi imalatı firmasını kurdu ve dünyada ilk defa karbon fiberli tekne imalatını gerçekleştirdi.

Montreal'de Dört Çifte yarışına 11 ülke katıldı. Finalde sıralama Doğu Almanya, Sovyetler Birliği, Çekoslovakya şeklinde oldu.

Üçüncü olan Çekoslovak ekibinin kürekçileri Vaclav Vochoska ve Zdenek Pecka, 1980 Moskova Olimpiyatında İki Çiftede Bronz kazandı. Pecka daha sonra antrenörlüğe başladı ve ünlü Tek Çifteci Vaclav Chalupa’yı yetiştirdi.

Montreal'de Kadınlar Dört Çifte Dümencili yarışına 9 ülke katıldı. Birinci gelen Doğu Alman ekibinin hamla sırtı Jutta Lau, dünyanın en iyi antrenörlerinden biridir. 2001 yılında FISA tarafında “Yılın Antrenörü” seçilmiştir. 2000 Olimpiyatlarında çalıştırdığı Dört Çifte ve İki Çifte ekipleri Altın almış, Tek Çiftesi Bronz, Hafif Kilo İki Çiftesi de Gümüş kazanmıştı.  2004 Olimpiyatlarında çalıştırdığı ekiplerden Dört Çifte ve Tek Çifte Altın alırken İki Çiftesi ve Hafif Kilo İki Çiftesi Gümüş kazanmıştır. Jutta Lau, Dinamo Potsdam kulübü sporcusudur. Jutta, 2009 yılında Çin Milli Takımı Kadın kürekçilerini Olimpiyata hazırlamak için Almanya’dan ayrıldı. 2012 Olimpiyatında Çin Kadın takımının 1X, 2X, 4X ve LW2X (Gümüş Madalya) teknelerinin tümünde A Final çekmesi gözden kaçmadı.

1980 Moskova Olimpiyatında İki Tek Dümencili yarışında Ruslara bir saniye ile geçilerek üçüncü olan Yugoslav ekibi Dusko Mrduljas, Zlatko Celent 1973 yılında Ankara Mogan gölünde düzenlenen Cumhuriyetin 50. Yılı yarışlarında birinci olmuştu.

Resim: Seremonide Zlatko ile Erdinç ile bayrakları değiştirirken

1980 Olimpiyatı ve sonraki yıllarda kürek dünyasında iki önemli keşif yer aldı.

İlk olarak Karbon Fiber küreklerin mucidi olan Dick ve Pete Dreissigacker kardeşler 1981 yılında bisiklet parçalarından imal ettikleri Concept Model A adını verdikleri kapalı salon kürek çekme aletini yarattılar

İkinci olarak “Kayar Dirsekli Tekne” olarak anılan bir keşif, Alman kürekçi, antrenör ve eğitimci Dr. Volker Nolte ile Empacher Firmasının çalışmalarıyla pratiğe geçirildi

1984 Los Angeles Olimpiyatında Kürek yarışlarında toplam 14 tekne sınıfında yarışlar yapıldı, Doğu Almanya, Rusya, Bulgaristan gibi Doğu Bloku ülkelerinin yokluğu hissedildi ancak boykota katılmayan Romanya, Kadınlar kategorisindeki altı yarışın beşinde birinci oldu. Bundan sonraki Olimpiyatlarda arka arkaya beş Altın alacak olan İngiliz Steven Redgrave ilk Madalyasını aldı, bu Olimpiyatla birlikte İtalyan Abbagnale kardeşlerin İki Tek Dümencilideki Madalya serüveni başladı, aynı şekilde Romen Elisabeta Oleniuc (Lipa) ilk Madalyasını aldı, Lipa beşinci Altınını 2004 Atina’da alacaktı. Kadınlar yarışları son olarak 1000 metre üzerinden yapıldı. 1988 Olimpiyatından itibaren bu mesafe 2000 metre olacaktı.

1984 Los Angeles Olimpiyatında İki Tek Dümencisiz yarışına 14 ülke katıldı, ikinci olan İspanyol ekibinin kürekçisi Fernando Climent Huerta, İspanya Kürek Federasyonu başkanlığı yapmıştır.

Los Angeles'te İki Tek Dümencili yarışına 12 ülke katıldı. Bu Olimpiyatla birlikte İtalyan Abbagnale kardeşlerin Madalya serüveni başladı. 1962 doğumlu küçük kardeş Carmine Abbagnale, dört sene sonra Seul Olimpiyatını da kazanacak, sekiz sene sonra İngiliz Searle kardeşlerin ardından Gümüş alacaktı. Carmine, Dünya Şampiyonlarında 1981, 1982, 1985, 1987, 1989, 1990, 1991’de Altın, 1986, 1993, 1994’te Gümüş ve 1983’te Bronz kazanmıştır.

1959 doğumlu Giuseppe Abbagnale ve 1958 doğumlu dümenci Giuseppe Di Capua on üç sene boyunca aynı kariyeri paylaşacaklardı.

1988 Seul Olimpiyatında Tek Çifte finalinde Doğu alman Lange birinci, Batı Alman Kolbe ikinci ve Yeni Zelandalı Eric Verdonk dört sene sonra 1992 Olimpiyatında 0.063 saniye ile Bronz Madalyayı Polonyalı Kajetan Broniewski’ye kaybederek dördüncü olacaktı. Verdonk 1987’den 1993’e kadar yedi sene Yeni Zelanda Tek Çifte şampiyonu olan, bu arada altı kez İki Çifte ve birer kez de Dört çifte ve İki Tek Dümencisiz birinciliği olan önemli bir sporcudur. 

Seul Olimpiyatında Abbagnale’ler ailecek madalya avındaydı. İki Tek Dümencili yarışında birinci gelen ağabeylerinden sonra Agostino Abbagnale Dört Çifte Yarışında birinci olan İtalyan ekibindeydi. Agostino geçirdiği ağır bir akciğer hastalığı yüzünden spora beş yıl ara verdikten sonra 1996 Atlanta Olimpiyatında İki Çiftede Altın Madalya kazanacaktı. 2000 Sidney Olimpiyatında tekrar Dört Çifte teknesine geçen Agostino üçüncü Olimpiyat Altınını kazanacaktı.

Kadınlar 1x, 2x, 4x, 4+ ve 8+ yarışlarını Doğu Alman ekipleri kazandı.

1992 Barselona Olimpiyatına Türk Kürek Tarihinde ilk kez Tek Çiftede Ali Rıza Bilal ile katıldık.

Barselona'da Kadınlar İki Çifte yarışını Romanya'yı geçerek kazanan kazanan Alman İki Çifte ekibinin hamlası Katrin Boron Romen yıldız Lipa'nın birincililik serisini durduran isim oldu. 1969 doğumlu Boron, dört Olimpiyat Altını, bir Olimpiyat Bronzu, sekiz Dünya Şampiyonluğu, (1997’de hem Dört Çiftede hem de İki Çiftede), beş kez Dünya Şampiyonası Gümüş Madalyası kazanmış ve Elisabeta Lipa, Marnie McBean ve Ekaterina Karsten ile dünyanın en başarılı kadın kürekçileri arasına girmiştir. 2008’de kariyerini sona erdirmiş, bir yıl sonra da Thomas Keller ödülünü almıştır.

1996 Atlanta Olimpiyatında Kürek branşında 14 yarış yapıldı. Erkeklerde Dört Tek Dümencili ve İki Tek Dümencili tekneleri ile Kadınlarda Dört Tek Dümencisiz tekneleri Olimpiyat kategorisinden çıkartılırken Erkeklerde Hafif Kilo İki Çifte, Hafif Kilo Dört Tek Dümencisiz ve Kadınlarda Hafif Kilo İki Çifte tekneleri Olimpik sınıfa eklendiler.

2000 Sidney Olimpiyatında Kürek Branşında 14 kategoride yapılan yarışlara 51 ülkeden 184’ü kadın olmak üzere toplam 547 kürekçi katıldı. Madalyalar 20 ülkeye dağıldı, Romenler bütün kadın yarışlarını kazanarak Madalya sıralamasında en ön sırada yer aldı. Erkeklerde Steven Redgrave arka arkaya beşinci Olimpiyatında Altın alırken kadınlarda daha sonraki yıllarda kırılması zor bir rekora sahip olacak olan Romen Elisabeta Lipa üçüncü Altınını aldı.

Sidney'de birinci olan İngiliz Sekiz Teki en son 88 yıl önce bu tekne sınıfında Olimpiyat Altını almıştı. 1912 Stockholm Olimpiyatında iki İngiliz kulüp ekibi Altın ve Gümüş Madalyaları kazanmıştı. Leander RC birinci, New College ekibi ikinci olmuş ve iddialı Alman ekibini geçmişlerdi.

2004 Atina Olimpiyatında Kürek yarışlarında ilk kez A Finallere kalan altı tekne ve B Finaldeki ilk iki tekne (toplam sekiz ekibin) kürekçilerine Olimpiyat Diploması verildi.

2004 Atina'da Tek Çifte finalinde beşinci olan 1967 doğumlu Çek Vaclav Chalupa’nın babası Vaclav Chalupa Senior,  1960 ve 1964 yıllarında Olimpiyatta kürek çekmişti. Genç Chalupa, babası ve 1989 ile 2004 yıllarında Olimpiyatlarda iki kez madalya kazanmış olan Zdenek Pecka tarafından antrene edilmiştir. Chalupa, altı kez Olimpiyatlara katılmış ve üç kez finale yükselmiştir. 2012 yılında Thomas Keller ödülüne layık görülmüştür.

2004 Atina Olimpiyatında Sekiz Tekte birinci olan Amerikan ekibi 1964’ten beri bu yarışı kazanamamıştı. İkinci eleme yarışında Amerika ve Kanada ekipleri 5.19.85 ile Dünya Parkur rekorunu kırdılar. Bu rekor 2012 ikinci World Cup yarışına kadar kırılamadı.

2004 Atina'da Kadınlar Tek Çifte yarışını kazanan ve bu Altın Madalya ile kariyerini sonlandıran Alman Katrin Rutschow-Stomporowski, 1996 Atlanta’da birinci olan Dört Çifte ekibindeydi ve dört sene önce Sidney’de Tek Çiftede üçüncü olmuştu. Aktif sporculuk kariyerinden sonra antrenörlüğe başlayan Katrin, kendisini yetiştiren ünlü Alman antrenör Jutta Lau’nun asistanı olmuştur.

2008 Pekin Olimpiyatında Kadınlar Hafif Kilo İki Çifte yarışında birinci olan Hollanda ekibinden Marit van Eupen dört yıl önce Atina’da üçüncü olan ekibin üyesiydi ve Dünya Şampiyonalarında Hafif Kilo Tek Çiftede 2005-2006-2007’de üç kez Altın Madalya kazanmıştı. Van Eupen, 2008 ve 2008 arasında üç kez Amsterdam’da Yılın Kadın Sporcusu seçildi ve 1892’den beri verilmekte olan Janus Ooms ödülüne 2006‘da layık görüldü.

Janus Ooms, Henley Royal Regatta’da Diamond Challenge Sculls yarışını İngilizlerin dışında kazanan ilk yabancı olmuştu. Janus’un antrenörü aynı zamanda 1900 Paris Olimpiyatının Altın Madalyalı İki Tek Dümencili ekibi François Brant ve Roelof Klein’ın antrenörü olan Rudolf Meurer idi. Bu karma İki Tek ekibinin adı bilinmeyen Fransız dümencisi Olimpiyat tarihinin en genç sporcusu ünvanını kazanmıştı.

2012 Londra Olimpiyatına Kürek branşında 14 kategoride 550 sporcu katıldı. 353 erkek, 197 kadın kürekçi 2000 metrelik Buckinghamshire’daki Eton Dorney parkurunda madalya için yarıştı. Her ülkeden 48’er atlet (28 erkek, 20 kadın) Olimpiyata katıldı. Toplamda 58 ülke 206 tekne ile Eton Dorney parkuruna geldi.

Londra 2012 Olimpiyatı Afrika’da kürek sporunun uyandığı tarih olarak hatırlanacaktı. İlk kez bir Afrika ekibinin, Güney Afrika’nın Dört Tek Dümencisiz yarışında altın madalya kazanması ve Nijerya’da daha üç ay önce kürek çekmeye başlamış bir tek çifteci olan Djibo Issaka’nın Olimpiyata katılması ve ülkesinde halk kahramanı ilan edilmesi bu başlangıcın temel taşları oldu.

Dört Tek Dümencisiz yarışında birinci gelen İngiliz ekibinden Alex Gregory, Dünya Şampiyonalarında aynı teknede 2009 ve 2011 Altın Madalya kazanmıştı, 2013 Dünya Şampiyonasında da birinci olan Sekiz Tek ekibinde yer alacaktı. Londra Olimpiyatındaki başarısından sonra evinin olduğu Cheltenham’daki posta kutuları altın rengine boyanmıştı

Sekiz Tek final yarışında Alman ekibi son dört senede arka arkaya 36. yarışını kazanarak Olimpiyat Altın Madalyasını kazandı. Alman Sekiz tek ekibinin elemanları Dortmund Stadyumunda yapılmakta olan futbol karşılaşmasının devre arasında 80.000 kişinin önüne çıkarak alkışlandılar.

Kadınlar İki Tek Dümencisiz teknesinde İngiltere birinci oldu. Bu İngiliz’lerin kadınlar kürek kategorisinde aldıkları ilk Olimpik Altın madalyaydı. Aynı zamanda bu Altın İngilizlerin bu Olimpiyatta kazandıkları ilk Madalya oldu.

Kadınlar Sekiz Tek yarışını Dünya Şampiyonu ve 2008 Olimpiyatı birincisi Amerika kazandı. Böylece Amerika yedi yıldır yarış kaybetmeden geleneği sürdürdü. Kanada Gümüş, Hollanda Bronz Madalya aldı.

Sekiz Tek yarışına sadece yedi ülke katıldı. Finalde Romanya dördüncü, İngiltere beşinci ve Avustralya altıncı oldular. Romen sekiz tek ekibi 1980 Olimpiyatından beri ilk defa Madalya alamadı.

Finale kalamayan tek ekip Almanya oldu. Adından çok söz ettiren Alman ekibi içinde ortaya çıkan skandal takımın moralini bozmuştu. Alman ekibinin kürekçilerinden Nadja Drygalla’nın aşırı sağcı Neo-Nazi’lerle ilişkisi olduğu anlaşılınca Londra’dan Almanya’ya geri gönderildi ve ekip yedek kürekçisiyle yoluna devam etmeye çalıştı.

31. Yaz Olimpiyat Oyunları 5-21 Ağustos 2016 tarihinde Rio'da düzenlendi. Rio, Güney Amerika Kıtasında Olimpiyat düzenleyen ilk ülke oldu. Aynı zamanda ilk kez Portekizce konuşulan bir ülkede olimpiyat düzenlendi. Bu olimpiyatın bir özelliği de ilk kez bir yaz olimpiyatının kış mevsiminde düzenlenmiş olmasıydı.

Güney Yarımkürede ilk olimpiyat 2000’de Sydney’de düzenlenmişti. Sydney Yaz Oyunları, 15 Eylül-1 Ekim 2000 tarihlerinde, yani güney yarımkürede ilkbahar mevsiminde düzenlenmişti. 

Rio'da kürek branşında dikkati çeken değişiklikler vardı: Kadınlar kategorisinin eski Romanya ekipleri artık eskisi kadar etkili değildiler.

Bir zamanların devi Rusya bazı yarışlarda finale ancak yükselebildi.

Almanya büyük bir çöküş içindeydi ve dört tekne sınıfında buraya gelemedi, sadece W4X, M4X yarışlarını kazandı. M1x, M2x, M2-, M4-, LM2x, W1x, W2-, W8+ gibi yarışlar favorilerin kazanması ile sonuçlandı.

Sürpriz sayılabilecek iki yarış oldu, ML4- yarışını İsviçre alırken favori Danimarka ve Fransa’yı geçme başarısını gösterdi, M8+ yarışında da müthiş çekişmeyi İngiltere alırken Almanya ve Hollanda’yı geride bıraktı.

Türk küreği adına sevinebildiğimiz tek olay ilk kez Hafif Kilo İki Çifte ekibimizin olimpiyat barajını aşarak Rio'ya gitmesi oldu. Yaşadıkları her türlü zorluğa rağmen Hüseyin Kandemir ve Enes Kuşku’nun yerini alan Cem Yılmaz ile antrenörleri Recep Akıcı Hoca ile sonuna kadar yarıştılar, teşekkür ediyorum.

Ülkemizde kürek sporuna verilen yetersiz ilgiyi bu olimpiyatlar sırasında da yaşadık. TRT kürekle ilgili düzgün bir yayın yapamadı, TRT spikeri iki çifte teknesinin adını bile doğru söyleyemedi, NTV Spor spikeri de ekibimizin yarışını “hafif iki kilo çifte” olarak adlandırdı.

Ülkemizde büyük çapta şahsi fedakarlıklarla yükselen kürek sporunda tüm çalışanlara, emek sarf edenlere 2020 için başarılar ve bol şans diliyorum.

Kaynak: OLİMPİYATLARDA KÜREK, Celal Gürsoy